Brussels armoederapport en sociale ongelijkheden in gezondheid

Werken en toch in bestaansonzekerheid of armoede leven in het Brussels Gewest

Werken betekent niet noodzakelijk dat je een situatie van onzekerheid, armoede of verarming kunt vermijden.  

Het hebben van een of meerdere banen/activiteiten die onvoldoende worden betaald, heeft gevolgen voor de materiële levensomstandigheden en alle aspecten van het leven (inkomen, schulden, voeding, huisvesting, gezin, gezondheid, digitale technologie, vrije tijd en cultuur, enz. De toegang tot en het behoud van werk/activiteiten worden bepaald door sociale verhoudingen op het vlak van gender, etniciteit (afkomst, nationaliteit en verblijfsstatus), leeftijd en generaties, fysieke of psychische gezondheid en digitale ongelijkheid. In de loopbaan en het leven van arme werknemers in Brussel kruisen deze ongelijkheden elkaar en worden ze versterkt.

Er zijn verschillende structurele en terugkerende trends waarneembaar: toename van het aantal tewerkstellings- en activiteitensystemen, typisch atypische contracten, werkorganisatie door flexibilisering, digitalisering en dematerialisering, tripartisering, platformisering, gratis maken, informalisering van arbeidsvormen en/of -relaties.

Dit thematisch rapport van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, de studie- en informatiedienst van Vivalis, schetst een beeld van een zeer heterogene Brusselse kwetsbare groep met drie gezichten. Een zichtbaar en formeel aspect dat wordt geanalyseerd aan de hand van een resolutie-nomenclatuur van de IAO (CIST/20/2018), die een classificatie van statuten voorstelt in functie van de arbeidsrelaties en de tewerkstellingsvormen. Alle categorieën van deze statistische nomenclatuur werden etnografisch gedocumenteerd aan de hand van de “situaties-statuten” van arme en kwetsbare werknemers in Brussel. De vage en hybride kant van het precariaat omvat verschillende situaties van statutaire hybriditeit die worden veroorzaakt door het cumuleren en opeenvolgen van (vaak onvrijwillige) banen en activiteiten. Ten slotte omvat de onzichtbare en informele kant van het precariaat, dat bijna een markt op zich is, “zwarte” activiteiten, werknemers die tot de meest kansarmen behoren, onderbetaald zijn en soms zelfs gevangen zitten in systemen van uitbuiting of mensenhandel.

Het rapport wordt afgesloten met definities van de term “werknemer in onzekere en/of arme omstandigheden” door de betrokkenen zelf, en met beleidsaanbevelingen.

Dit thematisch rapport*, opgesteld door het Observatoire de la Santé et du Social, de studiedienst van Vivalis, documenteert de situaties en vormen van werk en activiteiten van zichtbare en onzichtbare arme en kwetsbare werknemers in Brussel, met en zonder status.

Het volledige thematisch rapport is beschikbaar in het Frans (de vertaling naar het Nederlands is in voorbereiding).

• Thematisch rapport "Werken en toch in bestaansonzekerheidof armoede leven in het Brussels Gewest" (nog te verschijnen begin 2026)
• Synthese van het Thematisch rapport
• Gekruiste blikken "Werken en toch in bestaansonzekerheidof armoede leven in het Brussels Gewest"
• Welzijnsbarometer (te verschijnen in 2026)
• Synthese van de rondetafel van 9/12/2025 (te verschijnen in 2026)

*Het thematisch rapport is een van de delen van het Brussels armoederapport en sociale ongelijkheden in gezondheid, dat samen met de Welzijnsbarometer (jaarlijks en kwantitatief) en de Gekruiste blikken (externe bijdragen van belangrijke actoren) een overzicht geeft van het fenomeen van armoede, onzekerheid en precarisering in Brussel.